I. ĐẠI CƯƠNG - Tĩnh mạch là các mạch đưa máu nghèo ôxy của cơ thể trở về tim. - Có 3 loại tĩnh mạch ở các chi: tĩnh mạch nông nằm tron...
I. ĐẠI CƯƠNG
- Tĩnh mạch là các mạch đưa máu nghèo ôxy của cơ thể trở về tim.- Có 3 loại tĩnh mạch ở các chi: tĩnh mạch nông nằm trong da và dưới da, tĩnh mạch sâu nằm trong các nhóm cơ, và tĩnh mạch xuyên kết nối hai loại trên.
- Máu ở chân trở về tim chủ yếu qua đường các tĩnh mạch sâu. Bình thường máu tĩnh mạch trở về tim nhờ có: (1) Lực đẩy từ đông mạch, lực hút do tim co bóp; (2) Áp lực âm trong lòng ngực hút máu về tim; (3) Sự co bóp của các khối cơ cẳng chân ("bơm cơ"), ép vào các tĩnh mạch sâu và đẩy máu đi về tim; và (4) Hệ thống van trong lòng tĩnh mạch, giữ không cho máu trào ngược dòng.
- Khi hệ thống van một chiều của tĩnh mạch bị suy, sẽ xuất hiện dòng máu trào ngược dẫn đến tình trạng ứ trệ máu trong lòng tĩnh mạch và làm tăng áp lực tĩnh mạch ở cẳng chân, lâu dần dẫn đến tình trạng suy tĩnh mạch mạn tính.
- Suy tĩnh mạch mạn tính được định nghĩa là tình trạng các tĩnh mạch không thể bơm đủ máu nghèo ôxy trở về tim. Bệnh này rất thường gặp ở chi dưới, xảy ra ở khoảng 10 - 35 % người lớn. Bệnh thường tiến triển chậm, không rầm rộ, ít nguy hiểm đến tính mạng nhưng trở ngại nhiều cho sinh hoạt và công việc hàng ngày, điều trị lâu dài và tốn kém nhất là khi có biến chứng.
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ CỦA SUY TĨNH MẠCH MẠN TÍNH CHI DƯỚI
- Thói quen đứng hay ngồi lâu gây ứ trệ máu và tăng áp lực tĩnh mạch của chi dưới.- Huyết khối tĩnh mạch sâu ngăn cản dòng máu trở về tim.
- Viêm tĩnh mạch với hình thành huyết khối trong các tĩnh mạch sâu hoặc nông.-
- Khiếm khuyết van do bẩm sinh.
- Nhiều yếu tố khác: nữ giới, sinh đẻ nhiều, béo phì hay quá cân, táo bón kinh niên, di truyền, nội tiết, sử dụng thuốc ngừa thai, môi trường làm việc nóng và ẩm, lười thể dục, hút thuốc lá, tuổi trên 50...
III. TRIỆU CHỨNG VÀ DIỄN TIẾN TỰ NHIÊN CỦA SUY TĨNH MẠCH MẠN TÍNH CHI DƯỚI
Các triệu chứng và dấu hiệu sớm của bệnh bao gồm:- Bệnh nhân có cảm giác bó chặt ở bắp chân, nặng chân, mỏi chân, mất ngủ. Có khi thấy tê, kiến bò vùng bàn chân.
- Vọp bẻ (chuột rút) ở bắp chân, thường xảy ra về đêm.
- Sưng phù xung quanh hai mắt cá, thấy rõ vào buổi tối.
- Các triệu chứng thường nặng lên về chiều tối, hoặc sau khi đứng lâu, sau một ngày làm việc, và giảm bớt vào buổi sáng khi ngủ dậy, hoặc sau khi nghỉ ngơi, kê chân cao.
- Dãn mao mạch và dãn các tĩnh mạch nông ở chân:
- Loạn dưỡng da chân: da phù nề, dày lên, có thể dẫn đến tróc vảy, chảy nước và chàm da, thay đổi màu sắc, sạm da và xơ cứng bì.
- Loét cẳng chân: Ở đoạn thấp, là biến chứng ở giai đoạn muộn nhất gây đau đớn và điều trị rất khó khăn. Ban đầu là loét nông, để lâu loét sẽ ăn sâu dần và rộng ra, dễ bội nhiễm, có thể tái đi tái lại nhiều lần.
IV. GIỚI THIỆU CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ SUY TĨNH MẠCH MẠN TÍNH
a. Nội khoa
- Thay đổi thói quen sinh hoạt và công việc hàng ngày.- Tùy trường hợp mà sử dụng các thuốc: giảm đau, kháng viêm, kháng sinh, chống đau, làm tan cục máu, làm bền thành mạch (aescin, flavonoid)...
b. Mang vớ áp lực:
Đeo liên tục ban ngày giúp khép các van tĩnh mạch bị hở làm hạn chế máu ứ trệ chảy ngược, giảm phù nề.c. Chích xơ:
Áp dụng cho các dãn tĩnh mạch nhỏ dạng lưới và khu trú.d. Phẫu thuật:
lấy bỏ các búi tĩnh mạch dãn, lột tĩnh mạch, sửa van, tạo hình tĩnh mạch qua da...e. Can thiệp nội mạch bằng sóng cao tần hay laser:
Là kỹ thuật mới điều trị dãn tĩnh mạch, ít đau, mau hồi phục và đảm bảo thẩm mỹ, thay cho phẫu thuật lột tĩnh mạch kinh điển trước đây.V. NÊN LÀM GÌ ĐỂ TRÁNH CÁC BIẾN CHỨNG
- Suy tĩnh mạch mạn tính diễn biến mạn tính lâu dài theo thời gian và tuổi tác.- Cần tập trung chữa trị tốt, có kế hoạch theo dõi tái khám định kỳ khi bệnh còn ở các giai đoạn sớm.
- Điều trị bằng thuốc và vớ áp lực ở giai đoạn dãn tĩnh mạch nhỏ dạng mạng nhện hay dạng lưới.
- Ở giai đoạn dãn thân tĩnh mạch, cần đến phẫu thuật cắt bỏ hoặc can thiệp nội mạch phối hợp với điều trị nội khoa.
- Cần thay đổi thói quen làm việc và sinh hoạt, tránh đứng lâu hoặc ngồi bất động kéo dài; khi đi ô tô hay máy bay đường dài thì phải gấp duỗi chân từng lúc cho máu lưu thông, uống nhiều nước, mang tất dài hỗ trợ; giảm cân khi dư thừa; dùng thuốc để phòng huyết khôi tĩnh mạch sâu khi có chỉ định.
- Các tổn thương van tĩnh mạch mạn tính tuy không thể hồi phục, nhưng nếu điều trị tốt, người bệnh vẫn có thể làm việc sinh hoạt bình thường
VI. CHĂM SÓC SAU PHẪU THUẬT DÃN TĨNH MẠCH CHI DƯỚI
a. Chăm sóc hàng ngày
- Vết mổ được băng gạc vô khuẩn và cho mang vớ ngay sau phẫu thuật trong suốt 72 giờ. Sau đó, sẽ bỏ vớ và thay băng vết mổ. Mang vớ giúp giảm sưng và thâm tím chân vì nó sẽ bó các tĩnh mạch còn lại, do đó ngăn ngừa được chảy máu.b. Hoạt động
- Có thể bắt đầu đi lại ngay sau phẫu thuật khoảng sáu giờ, nhưng phải đi lại nhẹ nhàng, thư giãn.c. Một tuần sau phẫu thuật
- Tránh tập thể dục và tất cả các hoạt động gắng sức làm tăng nhịp tim và nhịp thở.- Tránh ngồi trong bồn tắm nóng. Những hoạt động trên làm tăng nguy cơ chảy máu.
- Khi nằm nhiều lần đưa chân lên cao hơn tầm của tim, mỗi lần khoảng 15-30 phút.
d. Chăm sóc vết mổ
- Sau khi bỏ vớ, rửa vết mổ với nước muối sinh lý, sát khuẩn mỗi ngày một lần. Bảy ngày sau phẫu thuật cắt các mối chỉ.e. Những điều cần lưu ý
- Dùng thuốc giảm đau nếu cần.- Trong 24 giờ đầu sau khi phẫu thuật:
+Không lái xe hoặc vận hành máy móc.
+Không quay trở lại làm việc.
+Không uống rượu.
+Không tham gia các môn thể thao hoặc trò chơi thể lực.
+Nghỉ ngơi thư giãn.
f. Những biến chứng có thể xảy ra
- Sau phẫu thuật dãn tĩnh mạch có thể xảy ra những biến chứng:+Thâm tím và phù vết mổ nhưng thường được cải thiện sau vài ngày.
+Viêm đỏ hoặc đau dọc theo đường lột bỏ tĩnh mạch dãn. Hãy chườm nóng vào khu vực đó, nếu tình trạng viêm này không hết sau 24 hoặc 48 giờ, hãy liên hệ với điều dưỡng trực hoặc bác sĩ điều trị.
+Chảy máu nơi vết chỉ may. Nếu xảy ra, đặt 1 miếng gạc lên đó, nâng chân cao hơn tim và đè ép liên tục trong khoảng 15-30 phút, có thể lặp lại 1 lần nữa, nếu vẫn còn chảy máu hãy gọi cho bác sĩ.
+Có thể cho siêu âm trong 24-72 giờ sau mổ (1-3 ngày) để kiểm tra xem có cục máu đông hay không.
g. Khi nào thì cần liên hệ với bác sĩ?
- Hãy liên hệ với bác sĩ nếu gặp phải các vấn đề sau:+Nơi mổ đau, chảy máu hoặc đỏ nhiều hơn và ấm nóng.
+Uống thuốc giảm đau mà không hết đau.
+Sốt cao trên 380C.
+Chân đau hoặc phù thấy rõ.
+Nơi mổ da sạm lại hoặc loét (đau).
Bs. Kiều Minh Sơn
Bình luận